Anal Fistül Neden Olur, Belirtileri Nelerdir, Nasıl Tedavi Edilir?

Fistül Nedir?

Türkçe karşılığı olmayan bir hastalıktır. Türkçe açıklaması “olmaması gereken yerde kalem içi kalınlığında boru gibi bir yapı olması” şeklinde yapılabilir. Makatın yanında veya yakınında sürekli akıntı yapan ikinci bir anüs benzeri bir deliktir. Deliğin bir ucu dışarıdan rahatlıkla görülebilir, iç delik ise bağırsak ya da anüs içinde olur. İşte bu iki delik arasında oluşan boru şeklindeki açıklığa fistül denir.

Burada tanımlamaya çalıştığımız makat fistülüdür (peri anal fistül – PAF) bu bölge dışında bir çok yerde olabilir. Diş kökü ile deri arasında, kemikteki iltihapla deri arasında, atardamarla toplardamar arasında, idrar kesesiyle vajina arasında olması gibi çok değişik fistüller vardır.

Fistülün Çeşitleri

Bilimsel sınıflamada çok sayıda alt çeşidi olsa da temelde iki çeşidi vardır

1- İnkomplike Fistül
2- Komplike Fistül

İnkomplike olan Türkçeye “basit” olarak çevirebiliriz. Kanal derin planda değil derinin hemen altında seyrederek ilerler ve anüse açılır. Tedavi başarısı çok yüksektir ve kolaydır.

Komplike olanı “karmaşık” olarak Türkçeye çevirebiliriz. Basit olandan farklı bir yol izler. Kanal makatı sıkmamızı sağlayan kasların arkasından dolanarak geçer. Tedavisi daha zordur.

İnkomplike olanlara submukozal veya superfisial denir ve makatın kaslarıyla hiç ilişkisi yoktur.

Komplike olanların şu tipleri vardır; sıralama kolaydan zora doğrudur.

İnter sfinkterik; makat iç kasının arkasından dolaşır

Trans sfinkterik; iç ve dış kasların bir kısmının arkasından geçer

Supra sfinkteirk; Dış kasların önemli kısmından iç kasların bir kısmının arkasından dolaşır.

Extra sfinkterik; Makattaki tüm sıkıcı kasların üstünden geçer ve tedavisi en zor tiptir.

Fistül Neden Olur?

Çok seyrek olarak hemoroid, fissür (çatlak) veya diğer bölge ameliyatlarından sonra görülebilir ancak fistüllerin neredeyse % 99 u makat apsesinden kaynaklanır.

Makat bölgesinde oluşan apseler erken dönemde uygun cerrahi yöntemle tedavi edilmezse kendiliğinden patlar ve cerahat boşalır. Nereden nasıl patlayacağı kendiliğinden belirlenir, dışarıdan görünen deri kısmında patlarken aynı anda bağırsak tarafında da patlama olabilir. Bu şekilde iki noktadan patlarsa iyileşme gerçekleşirken iki patlama noktası arasında bir kapalı kanal oluşur. Bağırsaktaki dışkıyla iç delikten sürekli kirlendiği için kendiliğinden kapanamayan kronik bir durum ortaya çıkar.

Fistül Nasıl Anlaşılır, Belirtileri Nelerdir?

Hastaların % 90 kadarında tek belirti akıntıdır, bu aynı zamanda tek şikayettir denilebilir. Akıntı; çok değişik düzeylerde olabilir, hastaların bazısı “iç çamaşırımı sabah değişiyorum akşam kirlenmiş oluyor” şeklinde hafif bir akıntı tarif ederken bir kısmı “peçetesiz gezemiyorum” diyecek kadar abartılı akıntıdan söz edebilir.

Daha seyrek görülen diğer belirtiler de şunlardır;

Deride tahriş; delikten olan akıntının çevre deriyi tahriş etmesinden kaynaklanır.

Ağrı; normalde ağrılı bir hastalık değildir, fazla ağrı olmaz ama dış çıkış kapanırsa akıntının içerde birikmesi sonucu orta düzeyde ağrı olabilir.

Deride çıkıntı; her hastada olmaz, deliğin etrafında yeni doku gelişmesiyle küçük şişlik olabilir, böyle bir şişlik olduğunda biopsi alınmalıdır çünkü uzun süre tedavi olmayan hastaların % 25 kadarında o noktada kanser gelişebilmektedir.

Kanama; seyrek görülür, abartılı kanama olmaz, daha çok peçetede görünecek kadar minimaldir. Dış deliğin ve derinin tahriş sebebiyle olur.

Makatta Kötü Koku; Cerahat şeklindeki akıntının kokusudur, bazen çok ağır olabilir.

Fistül Teşhisi Nasıl Konur?

Aslında teşhis koymak son derece basittir ve gözle muayene ile % 100 yakın ihtimalle teşhis konabilir ama teşhisten çok daha önemli olan fistülün çeşidinin yani kanalın nasıl bir yol izlendiğinin tespit edilmesidir.

Her ne kadar döner sermayeli kurumlarda hasta daha kapıdan girerken MR istense de tek başına MR çekmekle kesin teşhis koymak zordur ve şunlarla kesin teşhise gidilir.

Stile ile teşhis; ince kıvrılabilir tel dış delikten sokulur, kanal boyunca ilerletilir ve iç ağızdan çıkarılır, bu sayede makatı sıkmaya yarayan kaslarla ilişkisi belirlenir.

Anoskop muayenesi; İç deliğin çıkış noktası belirlenir, gerekirse dış ağızdan renkli sıvı vererek içerden çıkışı gözlenir.

Rektal tuşe; Parmakla muayene demektir, yine kanalın kaslarla ilişkisi anlaşılmaya çalışılır.
Teşhis bu yöntemlerin ortak değerlendirmesi ile kesinleştirilir, teşhis yani tip tayini aynı zamanda nasıl bir tedavi uygulanacağına da ışık tutar.

Fistül Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kolaylaştırılmış yöntemler olsa da temel tedavi cerrahidir temel prensip kanalın kapatılması veya yok edilmesidir.

Yöntem seçimi fistülün tipine yani tract denilen kanalın kaslarla ilişkisine göre yapılır.

Basit tipte hangi yöntem uygulanırsa uygulansın başarısı % 100 yakındır ve tekrar ihtimali çok düşüktür.

Basit (inkomplike) fistüllerde uygulanan yöntemler;

Fistülotomi; borunun deri kısmı kesilir, boru kesilince açık bir kanal haline gelir, zemin temizlenir, açık kanal günler içinde alttan dolarak kapanır.

Fistülektomi; Boru yapısı tümüyle çıkarılarak alınır, geride kalan açık yara kendiliğinden kapanır, en başarılı yöntem budur.

Lazerle tedavi; Borunun içine ince lazer probu gönderilir, içerden çepeçevre yakarak prob geri çekilir. İçi yanan boru içten içe iyileşerek kapanır. Daha kolay ve hasta açısından daha zahmetsizdir.

Karmaşık (komplike) fistüllerde uygulanan yöntemler;

Seton;
Kasları korumak için kesme işleminin zamana yayılarak bir yandan kesilirken bir yandan da iyileşmesinden yararlanılan bir yöntemdir. Temel amaç makatın sıkma fonksiyonun korunmasıdır.

Fistülün içinden geçirilen ip dışarıda düğümlenir, 1-2 haftada bir düğüm giderek sıkılır, sıkıldıkça kaslar kesilir, önceki hafta kesilen kaslar bu arada iyileşmiş olur.

Setonda çeşitli ipler, lastik gibi elastik malzemeler, çelik tel gibi bir çok malzeme kullanılmaktadır ama hepsinde yapılmaya çalışılan işlem aynıdır. Komplike fistül tedavisinde en başarılı yöntemdir ancak seanslar halinde uygulanması hasta açısından zahmetlidir.

Lazerle Tedavi;
Basit tiple aynı mantıkla işler. İnce lazer probu dış ağıdan girilir, iç ağza görüldükten sonra yakarak geriye doğru çekilir ve bütün kanal yakılmaya çalışılır. Setona kıyasla başarısı düşüktür çünkü borunun çoklu yönlerde olması durumunda hepsi yakılmamış yani tam tedavi yapılmamış olur. Daha kolay ve zahmetsizdir ancak başarısı setona kıyasla düşüktür.

Fistül İlacı

Her ne kadar fistülün ne olduğunu dahi bilmeyen şarlatanların sırf para kazanmak için ürettiği çeşitli bitkisel ürünler olsa da fistülün ilaçla tedavisi mümkün değildir, bu tür şeyler için asla para harcamayın. Reçete edilen bir ilaç yoktur.

İltihabın arttığı dönemde antibiyotik başlanır ancak bu temel hastalığın değil eklenen iltihabın tedavisi için önerilir.

Fistülün Evde Tedavisi

Bu tarzda bir tedavinin olması da mümkün değil. Profesör olup bunu bir de tıp profesörü gibi lanse eden oysa tıp eğitimi dahi almamış olan bazı şarlatan profesörlerin çeşitli bitkisel kürlerini okuyabilirsiniz sakın ola bu tür şeylere inanmayın ve asla bu tür insanların sattığı ürünlere para vermeyin.

Bitkisel Fistül Tedavisi

Bir önceki paragrafta yazılanların aynısı bitkisel tedaviler için de geçerlidir. Bitkisel kür, bitkilerle yapılan lapa gibi ürünler dışarıdan uygulanmaya çalışılır oysa fistülde sorun dışarıda değil içerdedir ve oraya lapa sürmek de mümkün olmaz.

Fistül Kansere Döner mi?

Evet bütün kronik iltihaplarda olduğu gibi akıntının uzun yıllar deriyi tahriş etmesine bağlı olarak kötü huylu tümör yani kanser gelişme ihtimal vardır.

Buradaki “uzun yıllar” tanımlamasında kasır 20 yıl ve üstüdür. 20-30 yıl tedavisi ertelenen fistüllerin % 25 kadarında kanser gelişir. Tedavisi çok zor olmayan kanser türüdür.